Leerproblemen of beperkingen
Leerproblemen:
We spreken over leermoeilijkheden als een leerling over de hele breedte van het onderwijsaanbod een leerachterstand opbouwt en aan het eind van het basisonderwijs de kerndoelen niet, of maar ten dele, heeft gehaald. we noemen dit "secundaire leerproblemen", of een "algemeen leerprobleem.". Niet alle leerproblemen zijn een gevolg van beperkingen in de capaciteiten van kinderen. Soms zijn leerproblemen voor een belangrijk deel het gevolg van tekorten in het rekenonderwijs of van beperkingen van de rekenmethode. Natuurlijk moeten de omstandigheden ook zodanig zijn dat een kind tot leren kan komen.
Onderwijsgebonden oorzaken:
* De kennis over leerproblemen schiet vaak tekort. Remedial Teaching wordt door veel scholen onvoldoende als 'vak' gezien. Vaak bestaat de extra begeleiding uitsluitend uit extra oefenen of krijgt de leerling de stof nog een keer opnieuw uitgelegd. Dit kan men eigenlijk geen remedial teaching noemen, dit is re-teaching. (Soms is re-teaching natuurlijk voldoende.) Het analyseren van een leerprobleem vraagt een behoorlijke kennis.
* Kinderen met leerproblemen krijgen vaak te weinig instructie. Omdat ze niet meer met de klas mee leren, is de klassikale instructie niet meer relevant. Individuele instructie schiet er gemakkelijk bij in als de leerkracht erg druk is. Dat leidt tot problemen want deze kinderen hebben juist meer instructie nodig dan de klas. De hoeveelheid gerichte instructietijd die ze krijgen is bepalender voor hun rekensucces dan de hoeveelheid verwerkingstijd (oefentijd).* Omdat de huidige leermethodes allerlei oplossingsstrategieën toestaan en propageren om hierover met de klas te praten, neemt de didactische kennis bij de leerkrachten over voorkeursstrategieën bij het leren af.
Methodegebonden oorzaken
* Het rekenonderwijs wordt steeds taliger. Kinderen met leesproblemen vallen in toenemende mate uit op rekenen, of specifiek op rekentests.
* Het stimuleren van meerdere oplossingsstrategieën werkt verwarrend voor zwakke leerlingen.
* De leerboekjes zien er 'leuk' uit, maar hebben vaak een onrustige, verwarrende bladspiegel. Voor zwakke leerlingen wordt er te weinig structuur aangeboden.
* Er is voor veel kinderen te weinig langdurige oefening om tot automatiseren van basiskennis te komen.
Situatiegebonden oorzaken:
Het spreekt vanzelf dat de omstandigheden om te leren gunstig moeten zijn. Ook bijkomende problemen spelen hierbij een rol. Als een kind om wat voor reden dan ook zijn of haar aandacht niet bij het leren of bij de instructie kan houden, of zich niet voor het leren kan motiveren, dan valt er uiteraard weinig vooruitgang te boeken. Situatiegebonden oorzaken kunnen zijn: * nadelige invloed van het gezin of de cultuur van het kind* problemen met de werkhouding:
- een negatieve/passieve werkhouding.
- te weinig motivatie.
- een laag werktempo.
- chaotisch werken / geen structuur.
- slecht zelfstandig kunnen werken.
- moeite met concentreren* sociaal-emotionele problemen:
- faalangst
- een negatief zelfbeeld
- weinig zelfvertrouwen* aandachtsproblemen of stoornissen
* sociaal-emotionele problemen* gedragsproblemen
Leerstoornissen:
Leerstoornissen worden ook wel "primaire leerproblemen" genoemd, omdat de problemen zijn gelegen in het leervermogen zélf voor een bepaald vakgebied. Overleerstoornissen wordt gesproken als een leerling specifieke en hardnekkige leerproblemen krijgt bij een of misschien enkele onderdelen van de leerstof (bijvoorbeeld bij spelling), waardoor het leren stagneert en hij een onderwijsachterstand oploopt van minimaal twee jaar op dat specifieke gebied. Hierdoor ontstaat een discrepantie tussen wat een leerling verondersteld wordt te kunnen op grond van zijn intelligentie en schoolresultaten in het algemeen én dat wat hij in feite presteert op dat specifieke onderdeel. Er is bij een leerstoornis sprake van een specifiek en niet ophefbaar dysfunctioneren in het cognitieve gebied van de leerling. Een leerstoornis vormt dus een blijvend probleem, dat niet "te genezen is." De leerling komt er dus niet van af!
Wanneer om een definitie wordt gevraagd kan deze als volgt worden gegeven: "Leerstoornissen zijn dysfuncties in de ontwikkelingsprocessen van de senso-motoriek, de waarnemening, de taal, het denken, het geheugen, de concentratie en de informatieverwerking, leidend tot discrepanties tussen feitelijke en potentiele leerresultaten in lezen, spellen, schrijven en rekenen, bij overigens normaal intelligente kinderen, zonder duidelijke zintuigelijke, lichamenlijke, emotionele, opvoedings- en onderwijsproblemen, terwijl een neuropsychologische dysfunctie als gevolg van een neurologische en / of erfelijke oorzaak is aangetoond of verondersteld mag worden." Er zijn voor leerstoornissen echter meerdere definities in omloop. De definities bevatten allen in ieder geval de volgende componenten en aspecten: Componenten in de definities
- Hersenen (neurologie)
- Schoolprestaties (lezen, spellen, schrijven)
- Motoriek (grove en kleine)
- Taal (ontwikkeling)
- Waarneming (gehoor, visus, tast)
- Informatieverwerking (visueel, auditief)
- Sociaal-emotioneel
- Geheugen (lange en korte termijn)
- Aandacht en Concentratie
- Meta-cognitie
Aspecten in de definities
- Dysfuncties in de ontwikkeling van motoriek, waarneming, taal, denken, geheugen, concentratie, informatieverwerking
- Discrepantie tussen potentiële (intelligentie) en feitelijke resultaten i.c., lezen, spellen, rekenen
- Neuropsychologische dysfunctie als gevolg van neurologische deficiëntie (al of niet aantoonbaar)
- Geen andere problemen die de leerstoornis kunnen verklaren
Leerstoornissen komen voor in allerlei varianten. Ze worden ingedeeld in verbale en niet-verbale stoornissen. De onderstaande soorten kunnen worden onderscheiden.
Verbale leerstoornissen
- Taalstoornissen: afasie, dysfasie, specific language impairment
- Dyslexie: leesstoornis
- Dysorthografie: spellingstoornis
- Dysgrafie: schrijfstoornis
- Hyperlexie: (speciale) leesstoornis
Niet-verbale leerstoornissen
- Dyscalculie: rekenstoornis
- NLD
